Daxwiyaniyeke Rojnamevanî
Rijêma Esed, ji ber bikaranîna wê ji çekên kîmawî re, ji hêla Komîteyên Lêpirsînê yên Navdewletî û yên Serbixwe hate tohmetbarkirin, ji ber ku rijêma tawanbar çekên kîmawî 217caran ji bo serkutkirina gelê Sûrî yê daxwaza azadî û demoqrasiyê kiriye bikar anî, û di wan êrîşan de bi hezaran mirov kuştin, gelek zarok û jin di nav wan de hebûn, û hin ji wan êrîşan bûne perçeyek ji dîroka Sûriyê û ti carî nayên jibîrkirin, wek êrîşa li ser Gota bi gaza sarîn di sala 2013an de, yaku derdora 1500 kesî ji sivîlan têde hatin kuştin.
Divê vejandina bîranîna qurbaniyên cenga kîmawî di riya helwest û tevgereke vebir re bête diyarkirin, û kujer û tawanbarên rijêma Esed û berpisyarên di ber tawana ku bûye sedema qurbanîbûna bi hezarên kesan bi çekên kîmawî siza bibin, çimkî çi pirosesa ku bicîanîna dadweriyê li ber çavan negire, dê tenê di warê windakirina ked û demê de be, û dê gefeke cidî be li ser aştî û ewlekariya navdewletî.
Hevbendiya Niştimanî, cextiyê li ser pêwîstiya sizakirina tawanbarên rijêmê yên ku çekên kîmawî dijî gelê Sûrî pêk anîne, û rizgarnekirina wan ji cezayên di hundir biryara Encumena Ewlekariyê hejmar 2018 hatine misoger bibe dike, biryara ku rijêmê bi dehên caran binpê kiriye, û di biryarê de hatiye ku ger rijêm biryarê binpê bike, divê Encumena Ewlekariyê rêşûnên li gor beşê heftemîn ji peymana Netewên Yekbûyî bisepîne.
Gelê sûrî ji herkesî bêhtir têkildarî roja taybet bi vejandina bîranîna tevaya qurbaniyên çekên kîmawî ye, û li gor malpera fermî ya Netewên Yekbûyî, çekên kîmawî ji meydanên şer di pîstirîn qonaxên cenga cîhanî ya duyemîn de li Ewropa dûr bûn, lê rijêma Esed bi delîlên vebir yên ku rapor û lêpirsînên saziya Qedexekirina Çekên Kîmawî û Komîteyên Lêpirsînê yên Navdewletî tekez dikin ku rijêm di ber bikaranîna bi awayekî rêbazkirî ji çekên kîmawî de berpisyar e, ji ber ku rijêmê gelek caran çekên kîmawî li ber çavên cîhanê bikar anîne.
Helwestên navdewletî ji bikaranîna dubarekirî û belgekirî ji çekên kîmawî re, û xêzên sor yên ku li ser qûmê hatine nîgarkirin, û rizgarbûna berdewam ji sizayên peymana Qedexekirina Çekên Kîmawî, dihêle ew payman li ber bê bikevin, û derî li pêşiya metirsiya ku gefê dide ser tevahiya mirovahiyê vedike, piştî ku çekên kîmawî vegeriyan meydana bikaranînê, bêyî ku ti encamên cidî li hember wê bikaranînê derkevin holê.
Rêzgirtina li mafên qurbaniyên çekên kîmawî û piştgiriya wan û karê ji bo sivikkirina ziyanên ku dighêne wan ji aliyê rijêmê û rêxistinên teroristî ve, di pileya yekemîn de divê mîkanîzmeke yasayî ya navdewletî ya daddar ava bibe, daku karibe tawanbaran siza bike, û çi parastina siyasî an diplomatîk ji wan re nehêle.
Hevbendiya Niştimanî ya Hêzên Şoreş û Rikberiya Sûrî
Ofisa Ragihandin û Peywendiyan
30 çirya paşîn 2021
