Şanderê Amerîka yê taybet bo Sûriyê, Maykil Ratinî tekez kir ku lênêrîna Amerîka derbarê çareseriya kêşeya Sûriyê hêjî wek xwe ye û nehatiye guhertin, ku ew lênêrîn tekest dike li ser nebûna Esed di paşeroja Sûriyê de, û hevdem bal kişand ku Rûsiya şaş diçe heger alîkariya Esed bike.
Ratinî di çavpêketina xwe de ligel Tora Şam got ku têkbirina DAÎŞê nabe bi hebûna Esed di her hevpeymaniyekê de û ev nerîn berovajî dîtina Rûsiyan e, hevdem hebûna tiştekî bi navê “Navçeya Tenah” li bakurê Sûriyê ret kir, lê bitenê navçeyek vala ji rêxistina “DAÎŞ”ê wê hebe, ku ew beşek ji stratîjiyek mezine bo rizgarkirina Sûriya û Îraqê ji dest DAÎŞê, û amaje kir ku dirustkirina vê navçeyê wê bibe fakterê ku niştecî bikaribin vegerin bo navçeyê û bêne parastina ji heryek ji rêxistina DAÎŞê û ji rêjîma Esed û herwiha alîkariyên mirovî ji wan re bêhtir bên pêşkêşkirin.
Herwiha Rantinî ketina doseya Sûriyê di nav gotubêjên otomî yên bi Îranê de yanjî bûbe beşek ji bazarê ret kir, û got ku “hevpeyvîna me ligel Îraniyan, derbarê mijarek girîng bû, lê ev nayê wateya ku em çavê xwe digirin ji tiştên din yên girîngiya wan kêmtir yan li ser tiştên xirab yê Îran pê dirabe, em hêjî bawerin ku destêwerdana Îranê ya di Sûriya de dibe sedemên serekî yên berdewamiya xwînrijandin û kuştinê di Sûriya de”.
Ji aliyek din serokê komîteya yasayî ya Hevbendiya Niştimanî Heysem Elmalih got ku heryek ji Rûsiya û Îranê û her ji destpêka Şoreşa Sûrî ve û heta niha berdewam in li ser pişgiriya Esed di biyavên leşkerî û darayî û siyasî û ragehandinî de, ku armanc û berjewendiyên wan ji pey vê piştgiriya bêsînor diyar bû ku ji kîsê gelê Sûriyê û welat û xwîna zarokên wê ye.
Elmalih amaje kir ku şerê Îranê di tax û gundewarên Şamê de û bi taybetî li Zebedanê û herwiha gotubêjên wê yên rasterast bi şoreşgeran re, û herwiha zêdebûna leşkerî ya Rûsî bi awayekî eşkere li ser xaka Sûriyê bi çek û çekdaran ve li ser perava Sûriyê û destdanîna wê li ser firokxaneya Latiqiyê; ev yek bê guman diselmîne ku rêjîma Esed beramber mana xwe di desthilatdariyê de Sûriya firotiye Rûsiya û Îranê.
Elmalih diyar kir ku Rûsiya û Îran Sûriya dabeş dikin û wan navçeyên li jêr destê xwe wek navçeyên desthilata xwe bikar tînin, ku Rûsiya û bi hêzên xwe li ser beravê ne û Îran û çeteyên xwe li Şam û gundewarê wê û li ser tîlima sînorî ligel Libnan û Himusê û derdora wê ne, hevdem Elmalih bal kişand ku ev dabeşkirin hevşane ligel pilangeriyeke Îranê ya eşkere bo şî’ekirina Şamê, û koçbarkirina xelkên wê di çarçoveyên pilanek leşkerî û siyasî û piropagendeyî de bi armanca encamdan guhertinek dîmografî di Şamê de û guhertina xelkê wê bi hawirdeyên mezheba Şî’aa yên Iran û Îraq û Libnan û Afxanistanê, ku rêjîma Esed rê xweş dike û asankariyan dide li pêş veguhestina taboyan û milkiyetê bo wan hawirdeyan di Şama kevin de û li Besatîn Elmeze û derdora wê û regeznameya Sûrî dide wan.
Elmalih ev pilan ya di nîva rojê de tête nexşekirin pirotisto kir, herwiha tawanên qirkirin û tawanên dijî mirovatiyê û yên asîmlêkirina gelê Sûriyê li ser destên hêzên rêjîmê û Îranê û çeteyên wê yên tayifeperist û li vê dawiyê li ser destê hêzên Rûsî yên belav li Sûriya şermezar kirin.
Elmalih daxwaz ji rêxistinên mafên mirovan û ji Civaka navdewletî kir û bi taybetî ji Encûmena asyişa navdewletî bo bi karêgêriyek mezintir tevbigerin bo bidawîkirina êş û azarên miletê Sûriyê û bo cêbicêkirina biryarên pêwendîdar bi Sûriyê bi taybetî biryara 2042 ya sala 2012an û biryara hejmar 2139 ya sala 2014an û danîna sînorekî bo tawanên rêjîmê û raguhestina tawankaran bo dadgehên tawanên navdewletî ji bona bigihin sizayên xwe li ser wan tawanan.
Jêder:Hevbendî
