Tora Sûrî ya Mafên Mirovan diyar kir ku wê nêzkî 457 êrîşên rejîma Esed û Rûsya yên bi Bombeyên Çandî belge kiriye, û bal kişandiye ku rejîma Esed rejîma herî xirab e ji aliyê bikaranîna Bombeyên Çandî di cîhanê de.
Torê îro di raporta xwe de got ku 24 êrîş bi Bombeyên Çandî hatine pêkanîn piştî peymana Idlib ya di îlona 2018 de hatibû îmzekirin, û bal kişand ku êrîşên bi cureyên cuda yên çekan ji aliyê hêzên rejîmê li dijî mirovan û taxên şên û deverên rizgarkirî hatine pêkanîn.
Torê got ku Bombeyên Çandî bi giranî ji aliyê rejîmê hatine bikaranîn û bûne sedema “hejmareke mezin” ji qurbaniyan, û da zanîn ku “ew bikaranîn wek tê xwestin nehatiye şermezarkirin”.
Û raporta torê, behsa rewşa bikaranîna Bombeyên Çandî ji aliyê hêzên rejîmê û Rûsya li bakurê Sûriyê ya dikeve çarçova peymana Idlibê de kiriye, û behsa bandora wê li ser jiyana xelkê wan deveran kiriye, herwiha di raportê de serjimêriyek bi encama bikaranîna Bombeyên Çandî ji yekem bikaranîna belgekirî di tîrmeha 2012 de heta 10’ê nîsana 2019 hatiye.
Raportê sê dîdevanî ji hêla çavpêketinên rasterast ligel çend şahidan, ne bi rêya çavkaniyên vekirî standine, ku heta radeyeke baş êrîşên Rûsya ji êrîşên rejîma Esed cuda kirine.
Raportê behsa çawaniya Bombeyên Çandî kiriye, ku ew çekin heşandî ne û hatine dîzaynkirin ji bo teqîna li esman ku bombeyên biçûk li ser qadeke berfireh belav dike, û metirsiya wê tê ji encamên wê yên dirêjtir ji serdema şer û pevçûnan, tevlî qurbaniyên têne kuştin bi sedema teqînê, lê nêzîkî 10-40 ji sedî ji vê cebilxanê nateqin û weke mayînên zemînî dimînin, û dibin sedema kuştin ya şêwandina kesên sivîl, ku bi sedan gule di leşê birîndaran de dimînin, û dibe bibin sedema jêbûna dest û pêyên wan, û qotkirina reh û demarên wan.
Raporê diyar kiriye ku şûnmayiyên van bombeyan hêjî bi awayekî mezin li Sûriyê belav in, û dibin astengîyek mezin li pêşiya vegera koçberan û kar û xebata karmend û otobîsên tîmên hawarhatinê û parastina sivîlan, û herwiha dibin gef li ser pêvajoya avadankirin û geşepêdanê.
Di raporê de, ne kêmî 457 êrîşan bi Bombeyên Çandî her ji destpêka bikaranîna belgekirî li tîrmrha 2012 û heta10’ê nîsana 2019 hatine tomarkirin, û diyar kiriye ku ji wan 216 êrîş ji aliyê rejîma Esed in, û 233 ji aliyê Rûsya, û 8 ji aliyê hêzên rejîmê û Rûsya pevre hatine pêkanîn.
Li gorî raporê, ev êrîş bûne sedema mirina 955 welatiyên sivîl, 345 ji wan zarok in û 205 jin in, û bûne sedema birîndarbûna nêzîkî 4200 sivîlî, ku gelek ji wan dest û lingên wan hatine jêkirin û pêdiviya wan bi dest û pêyên çêkirî û rahênan û piştgiriyê heye.
Herwiha raportê herî kêm kuştina 357 sivîlan xuya kiriye, ku di nav de 107 zarok û 31 jin hene, ji encama êrîş û teqînên berê yên bi Bombeyên Çandî.
Raporê herî kêm 24 êrîşên bi Bombeyên Çandî her ji 17’ê îlona 2018 heta 10’ê nîsana 2019 tomar kiriye, û diyar kiriye ku ji wan 23 êrîş ji aliyê hêzên rejîmê, û êrîşek ji aliyê hêzên Rûsya hatine pêkanîn.
Raporê gotiye ku êrîş herî kêm bûne sedema kuştina 34 kesên sivîl, di nav de 8 zarok û 6 jin hene, û herî kêm birîndarbûna 137 kesên sivîl, û bal kişandiye ku herî kêm heft sivîl di heman demê de hatine kuştin, di nav de çar zarok ji ber teqîna bombeyên neteqayî yên bermayên êrîşên berê.
Raporê herî kêm behsa 16 êrîşan bi Bombeyên Çandî li ser navendên giring kiriye, her di navbera 17’ê îlona 2028 heta 10’ê nîsana 2019 de, û bal kişandiye ku ev êrîş bûne sedema zêdebûna derdeseriya sivîlan û koçberbûna ji gund û bajarokên xwe.
Raporê bikaranîna Bombeyên Çandî li dijî sivîlan weke “tawanên şer” da zanîn, û diyar kiriye ku Bombeyên Çandî ji aliyê hêzên rejîmê ve li dijî sivîlan û ne li dijî alavên leşkerî hatine pêkanîn, û bi vî awayî bi tawanên şer têne dîtin.
Û daxwaz ji Konseya Ewlekariyê kiriye, ji bo derxistina biryareke taybet ji bo qedexekirina bikaranîna Bombeyên Çandî li Sûriyê wek heman biryara qedexekirina bikaranîna çekên kîmyayî, û bi taybetî xalên girêdayî bi jinavbirina bermahiyên van çekên metirsîdar û destêwerdana lezgînî ji bo parastina gelê Sûrî ji êrîşên rejîma desthilatdar ya ku tawanên şer pêk tîne.
Raporê temîniya derxistina daxuyaniyekê ji Konseya Mafên Mirovan û Komisyona Navneteweî ya lêpirsînê kir, ji bo şermezarkirina bikaranîna Bombeyên Çandî ji aliyê rejîmê û Rûsya, û amadekirina lêkolînên berfireh li ser wan deverên Bombeyên Çandî lê hatine bikaranîn, ji bo hişyardarîkirina xelkê wan deveran û ramalîna bermayên wan teqemeniyên neteqyayî.
Jêder: Ofîsa Ragihandina Hevbendiya Niştimanî ya Sûrî
