Tora Sûrî ya Mafên Mirovan, duh roja çarşemê, raporteke taybet bi bîranîna şeşem salvegera êrîşa kîmayayî ya navdar ku ji hêla rejîma Esed li ser herdu Xûtên gundewarê Şamê hatibû pêkanîn belav kir, û têde hişyarî da civaka navdewletî li ser bêdengiya wê beramber bikaranîna pir ya çekên kîmyayî ji hêla rejîma Esed ku dibe bibe handan ji bo rejîmên din li cîhanê li ser bikaranîna van çekên qedexekirî.
Raportê bal kişand ku rejîma Esed, takerijêm e di nav dewletê cîhanê de, ku çekên kîmyayî dijî welatiyên xwe yên bêguneh bikar anîye, û bikaranîna wê dubare kir weke beramberiyekê li hember civaka navdewletî, û bal kişand ser ku ev yek dê bibe hander ji bo handana rejîmên din yên hov li ser kopîkirina ezmûna vê rêjîmê.
Torê di raporta xwe de got ku gelên Sûriyê pêşbîniya wê yekê ji civaka navdewletî dikir ku hikûmeta Esed yan jî tevahî rejîmê helweşîne, piştî bikaranîna çekên kîmyayî li dijî sivîlên Xûta, ku li gorî yasa navdewletî, ev yek wekî metirsiyekê li ser aştî û ewlehiya navdewletî tê dîtin.
Torê zêdekir û got ku reaksiyona civaka navdewletî, ya ji aliyê Washington ve, daxwaza radestkirina açekên kîmyayî û destberdana gunehkar kir, ev gunehkar han da li ser radestnekirina çekên xwe, û herweha han da li ser bikaranîna wan çekan gelek caran bi piştgiriya hin dewletên pêlêkerên yasa û mafên mirovan mîna Iran û Rûsyayê.
Torê tekez kir ku êrîşa kîmyayî ya li ser herdu Xûtan yekemîn êrîş bi vî rengî ye, lê ew ji hêla hejmara qurbanî û birîndaran, û herweha ji hêla erdnigariya armanckirî herî mezin bû, ku bû sedema kuştina 1127 kesan, di nav de 107 zarok û 201 jin, û birîndarbûna nêzîkî 5935 kesan.
Raportê diyar kir ku ji aliyê rejîmê ve 156 êrîşên kîmyayî hatin pêkanîn her ji destpêka êrîşa li ser herdu Xûtan li gundewarê Şamê di 21ê tebaxa 2013’an de, heta êrîşa “Aqrebat” li gundewarê rojhilatê Hemayê di 12ê Kanûna 2016an de, û 13 êrîşên kîmyayî ji êrîşa “Aqrebat” heya êrîşa bajarê “Xanşîxon” li parêzgeha Idlib di 4ê nîsana 2017’an de, û 14 êrîşên kîmyayî yên din ji êrîşa bajarê Xanşîxon heta êrîşa bajarê Dûma li parêzgeha Şamê di 7ê nîsana 2018’an de, û yek êrîş piştî êrîşa Dûma, ku ew êrîşa “Kabina” ye li rojhilata Latakia di 19ê gulan 2019’an de.
Torê di raporta xwe de, bang li Rêxistina Qedexekirina Çekên Kîmyayî (OPCW) kir, di dema desthilata xwe ya nû de, ku berpirsiyarên êrîşa “kabîna” ya di 19ê gulana 2019’an de, û êrişên din yên kîmyewî destnîşan bikin.
Wê bang li Encûmena Ewlehî û civaka navdewletî kir ku bêtir berpirsiyariyê hilbigirin, nemaze hevalbendên rêjîmê, ku jibîr bikin her cûre têkiliyek girêdin bi rejimekê re ku li gorî raporta Tora navhatî çekên komkuj li dijî sivîlan û li pêş çavên cîhanê bikar tîne.
Jêder: Ofîsa Ragihandina Hevbendiya Niştimanî Sûrî
